Interview met Peter Chung
Velen zal de naam Aeon Flux niet veel zeggen. Daar komt nu verandering in. De originele animatieserie wordt uitgebracht op DVD en de filmversie draait vanaf 23 februari in de Nederlandse bioscopen. Tijd om wat dieper in deze wondere, futuristische wereld te duiken. Zowel van de film met Charlize Theron als van de wat obscure animatie. SF Terra sprak met Peter Chung, maker van de serie en bedenker van dit mysterieuze personage.
De vele gezichten van Aeon Flux
Laten we beginnen bij het begin. Het personage was begin jaren ’90 voor het eerst te zien op MTV. Het was onderdeel van het experimentele Liquid Television, een aaneenschakeling van korte, maffe animatiefilmpjes. Onder de naam Aeon Flux werden vijf filmpjes van twee minuten uitgezonden. Centraal stond een naamloos personage dat om de een of andere reden een heleboel mensen afmaakt. Er wordt niet gesproken en niets uitgelegd, dus naar de morele status van deze vamp in SM-outfit blijft het gissen.
De verschillende segmenten lijken één verhaal te vertellen, maar hebben wel elk hun eigen toon. In het eerste lijken we te maken te hebben met een heldin in een spectaculaire en bloederige strijd tegen het kwaad. In het tweede wordt dit beeld vertekend door in te zoomen op het lijden van haar slachtoffers. Uiteindelijk sterft het personage een wat knullige dood door met haar voet op een punaise te gaan staan.
De korte filmpjes intrigeerden en het personage, voor het gemak Aeon Flux genoemd, kreeg een tweede seizoen. Wat de stand van zaken was en wat haar beweegredenen waren, bleef onduidelijk. Onze strijdster ging weer vele moeilijke missies aan. Terugkerend gegeven was dat Aeon aan het eind van elke episode om het leven kwam. Soms tragisch, vaak knullig. Het gaat er dan niet meer om hoe de held het zal overleven, maar hoe deze haar dood zal vinden.
Ook deze serie sloeg aan en MTV durfde het aan om er een losstaand programma van te maken. Tien afleveringen van een half uur. Met deze lengte waren de makers gedwongen Aeon iets duidelijker neer te zetten en ook te laten spreken. Al haar acties lijken gericht te zijn tegen Trevor Goodchild, wetenschapper en machtigste man van het land. De relatie tussen hem en haar is een opvallende, ze lijken zowel geliefden als aartsvijanden. En iets ertussenin. Veel duidelijker wordt het niet. Informatie blijft schaars en het is aan de kijker om de ontwikkelingen verder in te vullen. De serie kreeg een kleine schare trouwe fans, maar MTV vond het niet voldoende om er nog een seizoen aan vast te plakken.
Peter Chung, geestelijk vader
Aeon Flux was dus een serie die meer vragen opriep, dan antwoorden gaf. Misschien dat Peter Chung uitkomst kan bieden. Hij bedacht het concept, schreef de verhaallijnen en regisseerde de meeste afleveringen. Als iemand het weet, dan is hij het wel. Om te beginnen, is het zinvol om bij het eerste seizoen te beginnen of maakt het niet uit?
“Eigenlijk maakt het niet uit waar je begint of in welke volgorde je de serie kijkt. Mijn ervaring is dat de kijkers die bij de shorts begonnen, deze vaak prefereren boven de langere episodes. Maar mensen die bij de langere begonnen, hebben deze weer liever dan de korte. Je hoeft de korte episodes in ieder geval niet eerst gezien te hebben om de langere te begrijpen. De seizoenen zijn zeer verschillend, al zijn ze samen ook wel een geheel. Ik heb echt geprobeerd de elementen uit de shorts voor de afleveringen van een half uur te behouden. Ze komen allemaal terug, alleen dan geïntegreerd in een grotere structuur. De langere afleveringen gaan dus een stapje verder. Ze zijn wel wat minder gewelddadig dan de shorts. Die waren een klein stukje van een groter geheel. Er stond daardoor veel minder druk op. Ik had echt alle vrijheid om de dingen te doen zoals ik ze wilde doen.”
Van begin of eind is dus niet echt sprake. Er wordt gespeeld met het verwachtingspatroon van de kijker. Er wordt gespeeld met de kijker zelf. De kijker die nooit met zekerheid kan zeggen wat er precies aan de hand is. Wat is er zo aantrekkelijk aan zulke ondoorzichtige vertellingen?
“Ik houd van films die niet direct te begrijpen zijn. Als je iets als kijker niet snapt, kan je jezelf natuurlijk voorhouden dat het geen betekenis heeft, maar je kunt er ook dieper op ingaan, erover nadenken. Dan ontdek je iets. Ik zie graag dat het publiek ook een actieve rol speelt bij het kijken. Wat het publiek invult is net zo goed als dat wat de maker aandraagt. De kijker speelt een actieve rol, ik gebruik dat. Vaak gaat men ervan uit dat een filmkijker niet de actieve rol van bijvoorbeeld de lezer van een boek kan spelen. Men klaagt daar zelfs over. Maar als je, zoals ik, de kijker die vrijheid wel geeft, klaagt men net zo goed. Toch vrij typisch.”
Groot pluspunt van de animatieserie is echter dat ook als het verhaal niet te volgen is, er voor de liefhebber genoeg seks en geweld in zit om de aandacht vast te houden. Zeker omdat het niet doorsnee is. Aeon draagt een weinig verhullend leren pakje met kuisheidsgordel en heeft een voetfetisj. Ook Trevor houdt er allerlei vreemde fascinaties en verlangens op na. Zo bevredigt hij in een episode een vrouw door een kunstmatige ruggenwervel erin en eruit te halen. Het geweld is vaak rechttoe rechtaan met machinegeweren, bloedrivieren en dergelijke, maar heeft ook zijn absurde kanten. De elektronische grensbewaking die alle lichaamsdelen amputeert die een paar centimeter over de landsgrens komen, is nogal sadistisch. Zeker als spelende kinderen het slachtoffer zijn. Wat is de functie van de grote hoeveelheid seks en geweld in de serie?
“Voor mij zijn seks en geweld louter middelen om de kijker aan je te binden. Het is een manier om je publiek te bereiken. Ik zou exact hetzelfde verhaal ook kunnen laten afspelen op het Russische platteland, of iets dergelijks. Hetzelfde verhaal, maar lang niet zo interessant.”
Maar wat is dat verhaal dan?
“Mijn interesse ligt altijd bij het verlangen, de motor achter het handelen. Vooral hoe dit verlangen werkelijkheid wordt door ons handelen. Zo manifesteert het persoonlijke zich, maar wel altijd in een samenlevingsverband. Die tegenstelling zit ook in de serie. Trevor manifesteert zich alleen in en door instituties. Instituties bevinden zich altijd al op het gebied van de maatschappij: wetten, overheden en religies. Bij Aeon draait het daarentegen altijd om het persoonlijke. Ze staat alleen en haar redenen zijn strikt persoonlijk. De relatie tussen Aeon en Trevor staat dus symbool voor het werkelijke conflict tussen samenleving en het persoonlijke. Ze zijn allebei nodig. Ze hebben elkaar ook nodig, maar wel in hun tegenstelling. Ik heb in de verhouding tussen Aeon en Trevor ook altijd geprobeerd goed en kwaad te vermijden. Dat is niet interessant, want het is niet realistisch. Niemand is zuiver goed of zuiver kwaad.”
Intrigerend, maar ook nogal ontoegankelijk. Het lijkt niet direct iets voor populaire televisie. Wat was het beoogde publiek?
“Ik denk niet in publiek. Het moet mij aanspreken.. Raakvlakken met jezelf zijn zeer belangrijk. Dat is de enige manier om tot artistieke expressie te komen. En als het je niets doet, kun je ook je publiek niet overtuigen. Uiteindelijk was de langere animatieserie een bescheiden succes, terwijl het zeker geen mainstream was. De productiekosten waren naar MTV-begrippen echter zeer hoog. Het was niet echt een verrassing en dus ook geen teleurstelling dat er geen tweede seizoen kwam. Ik ben vooral tijdens het maken vaak teleurgesteld. Ik had graag meer tijd gehad, meer geld. Dan had het allemaal net wat preciezer gekund. Gelukkig hebben we voor de DVD-release de mogelijkheid gehad nog wat aan de kwaliteit van de animatie te sleutelen.”
Van stoeipoes naar oscarwinnares
Een vervolg van de animatieserie zat er dus niet in. Wel ontstond het idee voor een live-actionverfilming. Het script was al in 2000 af, maar het duurde enkele jaren voordat het project daadwerkelijk in productie ging. In 2003 werd regisseuse Karyn Kusama aangetrokken en met Michelle Rodriguez in de hoofdrol leek het bijna rond te komen. Maar bijna is niet helemaal en pas toen kersvers oscarwinnares Charlize Theron zich aan het project verbond, ging het balletje echt aan het rollen.
Peter Chung was enkel als adviseur bij de verfilming betrokken. Hij moest dus maar toezien hoe ze met zijn kindje om zouden springen. Benieuwd wat hij van het project vindt. Wat gaat er verloren als je animatie overzet naar live-action?
“Het zijn natuurlijk twee verschillende dingen. Elk heeft zijn eigen voordelen. Zijn eigen sfeer ook. Met animatie kun je personages heel intens weergeven. Je kan de mimiek uitvergroten zonder dat het een karikatuur wordt. Een vorm van interne expressie die je ook in de schilderkunst ziet. Maar het grote verschil tussen de animatieserie en de film zit toch vooral in de aanpak. Ik denk dat ze met de keuze voor de hoofdrolspeelster duidelijk een andere richting zijn ingeslagen. Het karakter heeft een andere persoonlijkheid en daardoor is de film wat zachter van toon geworden. Hij staat ook dichter bij onze dagelijkse realiteit.”
Dat klinkt alsof iemand erg ontevreden is met de casting. Het moge in ieder geval duidelijk zijn dat de film niet een simpele overzetting van de serie is geworden. Het zijn twee verschillende projecten waarbij zowel in de uitvoering als in de kern andere keuzes gemaakt zijn.
De filmversie geeft iets meer informatie over de context. Het jaar is 2415. Een virus velde het grootste gedeelte van de wereldbevolking. Wetenschapper Trevor Goodchild vond een remedie en is nu heerser over de stadstaat Bregna, waar alle overlevenden wonen. Er is verzet van een groep die zichzelf de Mohicanen noemt. Aeon Flux is een van hen. Ze krijgt de opdracht Goodchild te vermoorden. Maar naarmate ze dichter bij hem komt, wordt het steeds moeilijker te bepalen of Goodchild werkelijk de slechterik is.
Aeon Flux is zeker geen mainstream geworden. Aeon wil de dood van haar zus wreken en heeft dus meer motivatie dan in de oorspronkelijke serie. Wat de relatie tussen verschillende gebeurtenissen is, blijft onduidelijk. We weten niet hoe Aeon geworden is wie ze is. Ook in de film is er niet voor een helder, eenduidig verhaal gekozen. Ook hier is sprake van een eeuwig nu, een nu zonder verleden of toekomst. In de serie raakt de kijker gedesoriënteerd in een obscure wereld, omdat hij niet weet wat de personages beweegt of waar ze vandaan komen. In de film raakt de kijker ook gedesoriënteerd, maar hier maakt dit identificatie met het personage juist makkelijker. De kijker bevindt zich zo in dezelfde staat als het hoofdpersonage, dat ook niet lijkt te weten hoe haar wereld in elkaar zit of waar ze vandaan komt.
Regisseuse Karyn Kusama brak in 2000 door met Girlfight, een indrukwekkend en ontroerend portret van een meisje dat het wil maken als bokser. In Aeon Flux zijn de vechtscènes echter helemaal niet dominant. Naar het schijnt zijn er ook een aantal op de montagetafel gesneuveld. De toon is een bevreemdende combinatie van apathie en gevoeligheid. De film speelt zich af in een serene, futuristische wereld waarvan je nooit helemaal zeker bent of daar dezelfde natuurwetten gelden als hier. Het kleurenpalet is licht, maar kil. Warme kleuren zijn ver te zoeken. De tegenstelling tussen menselijkheid en afstandelijkheid, tussen emotie en ratio en tussen het persoonlijke en de samenleving komen hier dus ook terug, maar op een andere manier.
Tot zo ver de werelden van Aeon Flux, het personage dat binnen de oorspronkelijke serie al vele gezichten kende. Nu komt daar deze zachtere kant bij. En de pret kan niet op, want er verschijnt ook een derde Aeon Flux, in stripvorm. Deze strip is een soort van prequel op de film. Gezichten genoeg dus. Je zou zeggen dat ieder er wel een van zijn gading moet kunnen vinden.
Elian Koek